Η οικογένεια, και κυρίως οι γονείς, μπορεί να επηρεάσει με διάφορους τρόπους τη διαιτητική πρόσληψη και συμπεριφορά του παιδιού. Οι γονείς ξεχνάνε, ή δεν γνωρίζουν, ότι ένας από τους βασικότερους κανόνες για τη σωστή διατροφή των παιδιών τους είναι οι ίδιοι οι γονείς να τρέφονται σωστά, έτσι τα παιδιά τους θα εξοικειωθούν με ποικιλία τροφών για μια σωστότερη διατροφή.
Συχνά, οι γονείς, πιστεύουν ότι προσπαθώντας να ενισχύσουν την κατανάλωση τροφίμων που θεωρούνται υγιεινές επιλογές και, ταυτόχρονα, να αποδυναμώσουν την κατανάλωση εκείνων που πρέπει να καταναλώνονται λιγότερο συχνά, θα πετύχουν μια σωστή διατροφή στα παιδιά τους. Στην πράξη, όμως, και πιο συγκεκριμένα ο περιορισμός, η επιβράβευση ή η πίεση για κατανάλωση, μπορεί να οδηγήσουν σε αντίθετα από τα αρχικώς επιδιωκόμενα αποτελέσματα.
Συμβουλές γονέων προς αποφυγή λαθών για την υιοθέτηση πιο υγιεινών διαιτητικών συνηθειών και συμπεριφοράς στα παιδιά τους.
Να τρώνε υγιεινά μπροστά στο παιδί. Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα και τα παιδιά υιοθετούν μέσω της μίμησης, όχι μόνο τις συνήθειες των γονέων τους σχετικά με τροφές που καταναλώνουν, αλλά και τη γενικότερη διαιτητική τους στάση και συμπεριφορά απέναντι στο φαγητό. Αυτό περιλαμβάνει την ποικιλία/ ποσότητα του φαγητού, το ωράριο των γευμάτων, και πολύ περισσότερο την ατμόσφαιρα που υπάρχει γύρω από το τραπέζι και το γεύμα. Επίσης, ενδέχεται τα παιδιά να μιμούνται ακόμη και την εικόνα των γονέων τους στη στάση που παίρνει το σώμα τους όταν τρώνε. Μητέρες που προβληματίζονται για το βάρος τους και κάνουν συχνά δίαιτα έχουν κόρες με το ίδιο προφίλ κάτι που δημιουργεί σύνδρομα στέρησης, ακόμη και διατροφικές διαταραχές.
Η εξοικείωση του παιδιού με ένα τρόφιμο, αποτελεί κύρια παράμετρο για τον καθορισμό των τροφικών επιλογών στον άνθρωπο. Τα παιδιά συχνά αρνούνται κάποιες τροφές απλά και μόνο επειδή τους είναι άγνωστες. Απαραίτητη προϋπόθεση για να γίνει ένα τρόφιμο οικείο είναι να εκτεθεί το παιδί σε αυτό, τόσο στην ύπαρξη όσο και στη γεύση του. Η διαθεσιμότητα και η εύκολη πρόσβαση στο τρόφιμο μπορούν να αυξήσουν την αποδοχή του. Είναι, όμως, σημαντικό να γνωρίζουν οι γονείς ότι απαιτούνται περισσότερες από 10 ή και 15 φορές έκθεσης, και μάλιστα με ουδέτερο τρόπο, χωρίς πίεση για κατανάλωση, προκειμένου το παιδί να δοκιμάσει το τρόφιμο, να το αποδεχθεί και, ίσως, να το εντάξει στο διαιτολόγιό του. Κάτι τέτοιο, βέβαια, απαιτεί πολύ μεγαλύτερη προσπάθεια από αυτήν που οι περισσότεροι γονείς είναι διατεθειμένοι ή μπορούν να προσφέρουν, καθώς απογοητεύονται και εγκαταλείπουν νωρίτερα, διαγράφοντας το συγκεκριμένο τρόφιμο από ενδεχόμενη επιλογή στο διαιτολόγιο του παιδιού τους. Και εδώ, ένας από τους ισχυρότερους τρόπους για να επιτευχθεί και να διατηρηθεί η δοκιμή ενός νέου τροφίμου φαίνεται να είναι η μίμηση.
Η επιβράβευση, μόνο με ορθή χρήση θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί δηλαδή να είναι λεκτική παρά υλική, μικρή παρά μεγάλη, και να αφορά την ποιότητα παρά την ποσότητα της διατροφικής συμπεριφοράς.
Αυτό σημαίνει ότι οι γονείς δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούν ως δώρο για την κατανάλωση ενός «υγιεινού» τροφίμου ένα άλλο τρόφιμο, το οποίο προσπαθούν οι ίδιοι να περιορίσουν. Για παράδειγμα, συχνά ακούγεται το «αν φας τις φακές, θα φας γλυκό το απόγευμα». Με τον τρόπο αυτό, αυτό που επιτυγχάνεται μακροπρόθεσμα είναι να αυξηθεί περαιτέρω η προτίμηση για τα μη «υγιεινά» τρόφιμα. Σε μελέτες όπου χρησιμοποιήθηκε ένα τρόφιμο ως δώρο για να καταναλωθεί κάποιο άλλο, η προτίμηση των παιδιών για το δώρο αυξήθηκε, ενώ για το αρχικό τρόφιμο μειώθηκε, ακόμα κι όταν η προτίμηση για τα δύο τρόφιμα πριν τη μελέτη δεν διέφερε.
Η απαγόρευση τροφών. Από την άλλη οι γονείς ανησυχούν ότι τα παιδιά μπορεί να καταναλώσουν <κακές> τροφές στο σπίτι και στο σχολείο. Έτσι προσπαθούν να τις έχουν σε κάποιο σημείο του σπιτιού έτσι ώστε να μην είναι προσιτές στο παιδί ενώ παράλληλα του απαγορεύουν να τις καταναλώσει εκτός σπιτιού. Όμως, όταν ένα τρόφιμο αγοράζεται και είναι διαθέσιμο στο σπίτι, τότε αυτόματως το παιδί καταλαβαίνει ότι είναι και κατάλληλο για βρώση, οπότε η απαγόρευση των γονέων έχει μειωμένη αξία. Οι γονείς θα πρέπει να είναι υπεύθυνοι για τα τρόφιμα που μπαίνουν στο σπίτι και τα παιδιά για το πότε και πόσο να φάνε. Επίσης, είναι σωστό τα παιδιά να έχουν πρόσβαση στα ντουλάπια της κουζίνας και στο ψυγείο που θα πρέπει είναι γεμάτα με φρούτα, λαχανικά και τροφές πλούσιας θρεπτικής αξίας.
Καλό είναι οι γονείς να προωθήσουν την ανάπτυξη καλών συνηθειών διατροφής που θα επιβεβαιώσουν την κατανάλωση ικανοποιητικού βαθμού θρεπτικών συστατικών και θα ελαχιστοποιήσουν τον κίνδυνο της παχυσαρκίας και άλλων προβλημάτων υγείας. Γι’ αυτό προτείνεται να φροντίζουν για την διαθεσιμότητα και την προσβασιμότητα των τροφίμων, να λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς και να προάγουν τη δημιουργία μίας σχέσης αμοιβαίας εμπιστοσύνης με τα παιδιά τους.
Συχνά, οι γονείς, πιστεύουν ότι προσπαθώντας να ενισχύσουν την κατανάλωση τροφίμων που θεωρούνται υγιεινές επιλογές και, ταυτόχρονα, να αποδυναμώσουν την κατανάλωση εκείνων που πρέπει να καταναλώνονται λιγότερο συχνά, θα πετύχουν μια σωστή διατροφή στα παιδιά τους. Στην πράξη, όμως, και πιο συγκεκριμένα ο περιορισμός, η επιβράβευση ή η πίεση για κατανάλωση, μπορεί να οδηγήσουν σε αντίθετα από τα αρχικώς επιδιωκόμενα αποτελέσματα.
Συμβουλές γονέων προς αποφυγή λαθών για την υιοθέτηση πιο υγιεινών διαιτητικών συνηθειών και συμπεριφοράς στα παιδιά τους.
Να τρώνε υγιεινά μπροστά στο παιδί. Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα και τα παιδιά υιοθετούν μέσω της μίμησης, όχι μόνο τις συνήθειες των γονέων τους σχετικά με τροφές που καταναλώνουν, αλλά και τη γενικότερη διαιτητική τους στάση και συμπεριφορά απέναντι στο φαγητό. Αυτό περιλαμβάνει την ποικιλία/ ποσότητα του φαγητού, το ωράριο των γευμάτων, και πολύ περισσότερο την ατμόσφαιρα που υπάρχει γύρω από το τραπέζι και το γεύμα. Επίσης, ενδέχεται τα παιδιά να μιμούνται ακόμη και την εικόνα των γονέων τους στη στάση που παίρνει το σώμα τους όταν τρώνε. Μητέρες που προβληματίζονται για το βάρος τους και κάνουν συχνά δίαιτα έχουν κόρες με το ίδιο προφίλ κάτι που δημιουργεί σύνδρομα στέρησης, ακόμη και διατροφικές διαταραχές.
Η εξοικείωση του παιδιού με ένα τρόφιμο, αποτελεί κύρια παράμετρο για τον καθορισμό των τροφικών επιλογών στον άνθρωπο. Τα παιδιά συχνά αρνούνται κάποιες τροφές απλά και μόνο επειδή τους είναι άγνωστες. Απαραίτητη προϋπόθεση για να γίνει ένα τρόφιμο οικείο είναι να εκτεθεί το παιδί σε αυτό, τόσο στην ύπαρξη όσο και στη γεύση του. Η διαθεσιμότητα και η εύκολη πρόσβαση στο τρόφιμο μπορούν να αυξήσουν την αποδοχή του. Είναι, όμως, σημαντικό να γνωρίζουν οι γονείς ότι απαιτούνται περισσότερες από 10 ή και 15 φορές έκθεσης, και μάλιστα με ουδέτερο τρόπο, χωρίς πίεση για κατανάλωση, προκειμένου το παιδί να δοκιμάσει το τρόφιμο, να το αποδεχθεί και, ίσως, να το εντάξει στο διαιτολόγιό του. Κάτι τέτοιο, βέβαια, απαιτεί πολύ μεγαλύτερη προσπάθεια από αυτήν που οι περισσότεροι γονείς είναι διατεθειμένοι ή μπορούν να προσφέρουν, καθώς απογοητεύονται και εγκαταλείπουν νωρίτερα, διαγράφοντας το συγκεκριμένο τρόφιμο από ενδεχόμενη επιλογή στο διαιτολόγιο του παιδιού τους. Και εδώ, ένας από τους ισχυρότερους τρόπους για να επιτευχθεί και να διατηρηθεί η δοκιμή ενός νέου τροφίμου φαίνεται να είναι η μίμηση.
Η επιβράβευση, μόνο με ορθή χρήση θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί δηλαδή να είναι λεκτική παρά υλική, μικρή παρά μεγάλη, και να αφορά την ποιότητα παρά την ποσότητα της διατροφικής συμπεριφοράς.
Αυτό σημαίνει ότι οι γονείς δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούν ως δώρο για την κατανάλωση ενός «υγιεινού» τροφίμου ένα άλλο τρόφιμο, το οποίο προσπαθούν οι ίδιοι να περιορίσουν. Για παράδειγμα, συχνά ακούγεται το «αν φας τις φακές, θα φας γλυκό το απόγευμα». Με τον τρόπο αυτό, αυτό που επιτυγχάνεται μακροπρόθεσμα είναι να αυξηθεί περαιτέρω η προτίμηση για τα μη «υγιεινά» τρόφιμα. Σε μελέτες όπου χρησιμοποιήθηκε ένα τρόφιμο ως δώρο για να καταναλωθεί κάποιο άλλο, η προτίμηση των παιδιών για το δώρο αυξήθηκε, ενώ για το αρχικό τρόφιμο μειώθηκε, ακόμα κι όταν η προτίμηση για τα δύο τρόφιμα πριν τη μελέτη δεν διέφερε.
Η απαγόρευση τροφών. Από την άλλη οι γονείς ανησυχούν ότι τα παιδιά μπορεί να καταναλώσουν <κακές> τροφές στο σπίτι και στο σχολείο. Έτσι προσπαθούν να τις έχουν σε κάποιο σημείο του σπιτιού έτσι ώστε να μην είναι προσιτές στο παιδί ενώ παράλληλα του απαγορεύουν να τις καταναλώσει εκτός σπιτιού. Όμως, όταν ένα τρόφιμο αγοράζεται και είναι διαθέσιμο στο σπίτι, τότε αυτόματως το παιδί καταλαβαίνει ότι είναι και κατάλληλο για βρώση, οπότε η απαγόρευση των γονέων έχει μειωμένη αξία. Οι γονείς θα πρέπει να είναι υπεύθυνοι για τα τρόφιμα που μπαίνουν στο σπίτι και τα παιδιά για το πότε και πόσο να φάνε. Επίσης, είναι σωστό τα παιδιά να έχουν πρόσβαση στα ντουλάπια της κουζίνας και στο ψυγείο που θα πρέπει είναι γεμάτα με φρούτα, λαχανικά και τροφές πλούσιας θρεπτικής αξίας.
Καλό είναι οι γονείς να προωθήσουν την ανάπτυξη καλών συνηθειών διατροφής που θα επιβεβαιώσουν την κατανάλωση ικανοποιητικού βαθμού θρεπτικών συστατικών και θα ελαχιστοποιήσουν τον κίνδυνο της παχυσαρκίας και άλλων προβλημάτων υγείας. Γι’ αυτό προτείνεται να φροντίζουν για την διαθεσιμότητα και την προσβασιμότητα των τροφίμων, να λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς και να προάγουν τη δημιουργία μίας σχέσης αμοιβαίας εμπιστοσύνης με τα παιδιά τους.
